Papua - Biak, tripje over eiland

Biak, 20 oktober 2015

Een tripje, verplichte kost, een gids, een chauffeur en een wagen om in een dag alle bezienswaardigheden in het gebied te kunnen zien en wat lokale uitleg er bij te krijgen.

Onze gids is geboren en getogen in Biak, zijn vader heeft nog tot 1961 gewerkt bij de Nederlandse overheid en hij spreekt dus ook Nederlands omdat zijn ouders dat vroeger ook thuis spraken. Eigenlijk is Papoea in zijn geheel minimaal tweetalig. De lokale bewoners spreken allemaal hun lokale taal, in Biak is dat gelukkig maar een taal, maar op het vaste land van Papoea zijn dat 240 verschillende talen.

Dit is het gebied in de wereld met de hoogste taaldichtheid, en het zijn geen dialecten maar echt andere talen (geen idee hoe je dat kan vaststellen overigens)– iedere streek of dorp een ander taal. Nergens is te vinden hoe dit zo ontstaan is – eigenlijk is de wetenschappelijke wereld nog niet helemaal er uit hoe de talen zijn verbonden. Maar het kan alleen ontstaan zijn door volkeren welke niet met elkaar communiceerde, dus waarschijnlijk alleen aan het vechten waren, vermoed ik.

Daarnaast is er natuurlijk de taal van de overheersers, tot 1961 was dat Nederlands, en daarna – ook al mag je het geen overheersen noemen, maar meer dat Papoea onderdeel is geworden van Indonesië – het Bahasa Indonesisch. Op dit moment is al de helft van de bevolking – en dan toch weer vaak de heersende macht – geboren Indonesiërs. En dus is het Bahasa Indonesisch de officiële voertaal welke ieder kind leert, of de ouders willen of niet.

De oorspronkelijke 240 talen zullen dus ook binnen twee of drie generaties verdwijnen zijn. Of dat erg is weet ik niet, maar eigenlijk verteld dit het verhaal van dit gebied van de wereld – maar dat is niet het verhaal van de bezienswaardigheden welke we van de gids gaan horen.

We rijden lands de kust, prachtig tropisch strand, een asfalt weg en aan de linkerkant huizen, van mooie gebouwen tot krotten. Aan de rechterkant de zee, een stuk strand en een hoge brede in perfecte staat verkerende betonnen muur. Pas na vragen bleek de muur gebouwd na de tsunami van 1997, toen stonden er rechts – aan het strand ook huizen die allemaal weggevaagd zijn. Hoeveel doden er waren weet de gids niet, een monument ontbreekt, het verhaal wordt verzwegen, en over honderd jaar bij de volgende tsunami is de muur vervallen, en wonen er straks weer mensen, vrees ik.

Bij de huizen zien we overal mensen, de kinderen op weg naar school, de moeders – vaak met kleine kinderen rond het huis aan het schoonmaken, koken of gewoon aan het zitten. Groepjes mannen, of mannen op brommers op weg, of stilzitten bij elkaar langs de weg. Eigenlijk wordt er nergens gewerkt, geen akkers met georganiseerde akkerbouw of activiteiten aan de weg. Er liggen overal bootjes en er zal zeker gevist worden, maar niet georganiseerd. Het lijkt een grote hoeveelheid (verborgen) werkeloosheid, maar ook een groot sociaal netwerk en voldoende alternatieve vormen om te overleven, de moestuin, vis, klusjes etc. Er lijkt geen echte armoede, men overleefd zonder een gestructureerde arbeidsverhouding of sociaal vangnet van de overheid. Maar dat zijn niet de bezienswaardigheden of verhalen van de gids.

We rijden naar een monument ter nagedachtenis van de overlevende van een vliegtuigramp van een KLM vliegtuig in de jaren 50, we rijden naar een monument ter nagedachtenis aan de japanners welke hier in de tweede wereld oorlog zijn overleden. We rijden naar de grotten waar de japanners door de Amerikanen zijn gebombardeerd. We bezoeken een lokale markt, passeren veel begraafplaatsen (waar men begraven ligt onder een dak, immers de doden willen ook een dak boven hun hoofd), bezoeken een ruïne waar vroeger een groot hotel was en een vogel / orchideeën tuin. Dit zijn de bezienswaardigheden – het is natuurlijk ook maar een eiland met 140.000 bewoners dus meer is er ook niet te zien, maar er is wel meer te vertellen.

Een Japans monument is op zijn minst vreemd – de japanners zijn toen ze verdreven waren uit de Filipijnen hier verder gegaan met het verdedigen van hun bezette gebied in 1944 en nadat de Amerikanen zijn geland hebben ze zich verstopt in de grotten in de bossen. Vandaar uit hebben ze een soort guerrilla oorlog gevoerd totdat de Amerikanen de grotten bestookt hebben – maar het waren wel bezetters. In Nederland komt dit niet voor een monument voor de gestorven duitsers. Maar dit was goed onderhouden en er werden nog steeds regelmatig ceremonies gehouden, japanners vliegen in om de 10.000 doden te herdenken.
De tuin was vreselijk verlopen, en de laatste bezoeker voor ons was er 5 dagen eerder geweest (volgens het verplicht te tekenen bezoekersboek). Er was een kooi met een paar paradijs vogels en wat kassiowarissen, 5 papegaaien en 5 orchideeën. Vergane glorie.

Het afgebroken hotel (waarom zou een bezoeker hierin geïnteresseerd zijn?) was een groot duur, luxe hotel van 400 kamers, en leverde veel geld en banen op. Het hele eiland heeft nu maar 12 hotels en dus minder bedden als dit ene hotel. Maar nadat de vliegtuigen niet meer kwamen (grotere actieradius maakte een tussenlanding niet meer noodzakelijk) is het failliet gegaan en gesloopt. Of is het bewust kapot gemaakt om te voorkomen dat Biak een tweede Bali werd en wou men dat vanuit Java voorkomen – had men liever een arm Papoea waar men de grondstoffen kan weghalen zonder tegenstand van de bevolking?

Kortom, we blijven gepuzzeld achter, was het verhaal van de bezienswaardigheden wel het hele verhaal. Ontbreekt het verzet tegen de Indonesische machthebbers niet, zijn er geen problemen geweest eind jaren 60 met een nep referendum, zijn er geen opstanden en waar zijn de elementen van de Nederlandse overheersing gebleven. Hebben ze na 1961 alles uitgewist.

En in het einde rijden we door de haven langs de Nederlandse barakken – hier zaten Nederlandse soldaten tot 1961 – niets wat we aan herinnerend en Nederlanders krijgen ook geen permit om dit gebied te bekijken.

Dat verhaal verteld de gids niet – het was wel een mooie rit, kijken in de huizen van de bewoners en de vreselijk mooie natuur, de lunch op een bounty strand en het was een aardige gids.